از شروع جنگ ویرانگر حماس و اسرائیل که با حمله گروه ارتجاعی و اسلام گرای حماس به مردم اسرائیلی در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد، تاکنون بیش از چهار ماه گذشته است.
از فردای عملیات حماس، دولت نژادپرست نتانیاهو به تلافی این حمله و با هدف نابودی حماس جنگی گسترده، فراگیر و ویرانگر را به مردم غزه تحمیل کرد. جنگی بی امان که ارتش اسرائیل از زمین و هوا و دریا، کشتار عمومی مردم بی دفاع غزه را در دستور کار خود گذاشت. جنگ و تهاجمی ویرانگر که در چهار ماه گذشته، نوار غزه را به سرزمینی سوخته و تلی از خاکستر تبدیل کرده است. آب و برق قطع، مدارس ویران، بیمارستان ها مخروبه و یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر از ساکنان غزه از خانه و کاشانه خود آواره شدند.
با گذشت بیش از چهار ماه، کشتار مردم بی دفاع غزه اما همچنان توسط ارتش متجاوز اسرائیل ادامه دارد. مرکز بهداشت غزه که زیر نظر حماس فعالیت می کند، در صد و بیست و ششمین روز این جنگ، تعداد کشته های غزه را – که بیشترشان زنان و کودکان هستند – ۲۷ هزار ۹۴۷ نفر، تعداد زخمی ها را ۶۷ هزار و ۴۵۹ نفر و مفقودین را بیش از ۶ هزار نفراعلام کرده است. تلفات ارتش اسرائیل نیز در این مدت به بیش از ۲۵۰ نفر رسیده، که در مقایسه با جنگ های قبل بیشترین تلفات را داشته است.
عدم تحقق خواست دولت اسرائیل مبنی بر نابودی کامل حماس که طبق براورد نهادهای اطلاعاتی آمریکا تاکنون فقط ۲۰ تا ۳۰ درصد آن محقق شده است، تاخیر در آزادی تمامی گروگان ها و همچنین از رمق افتادن نیروهای حماس در ادامه جنگ و انجام عملیات تهاجمی به روال گذشته، عملا بحث به بن بست رسیدن جنگ را بیش از هر زمان دیگری تقویت کرده است. در کنار دلایل فوق، بالا رفتن آمار کشتگان مردم بی دفاع فلسطین نیز سبب شده تا آمریکا و اتحادیه اروپا که پیش از این به صورت تمام قد از تهاجم نظامی دولت صهیونیستی اسرائیل حمایت می کردند، از یک ماه پیش نسبت به حملات «کور» ارتش اسرائیل در کشتار مردم غزه واکنش نشان داده و با موضعی انتقادی در مقابل دولت نتانیاهو ایستاده اند.
افزایش فشار دولت های خارجی، خصوصا دولت آمریکا بر اسرائیل، همراه با تشدید فشارهای خانواده های گروگان ها به نتانیاهو و نیز شکل گیری شکاف در درون حماس و نارضایتی رهبران میدانی آن از ادامه جنگ، عملا ضرورت ایجاد یک آتش بس فوری را برای تبادل گروگان های اسرائیلی و زندانیان فلسطینی به امری عاجل در گستره جهانی تبدیل کرده است. آتش بسی با دوام، که در ادامه آن مسیر تشکیل یک کشور مستقل فلسطینی را هموار و امکان پذیر سازد.
واکنش منفی آنتونیو گوترش- دبیرکل سازمان ملل – نسبت به ادامه جنگ، همگرایی قطر و مصر و آمریکا برای رسیدن به آتش بسی پایدار، طرح آتش بس نشست «پاریس» با شرکت آمریکا و اسرائیل، حضور رهبران سیاسی حماس در مصر و تبدیل شدن این کشور به کانون دیپلماسی برای دستیابی به آتش بس و پایان دادن به جنگ، از جمله تلاش هایی هستند که در یک ماه گذشته صورت گرفته است.
طرح پیشنهادی نشست «پاریس» که بر تبادل گروگان های اسرائیلی و زندانیان فلسطینی متمرکز بود، زمزمه های امیدبخش اولیه ای را هم از طرف حماس و هم از طرف نتانیاهو بر انگیخت و طرفین برای اولین بار با نگاهی مثبت نسبت به بررسی فوری آن واکنش نشان دادند. این خوشبینی اولیه تا حدی بود که پس از انتشار گزارش هایی مبنی بر واکنش مثبت حماس به طرح پیشنهادی نشست پاریس، مذاکرات در تل آویو و کرانه باختری برای توافق آغاز شد.
رهبران حماس که در آغاز نسبت به «چهارچوب توافق» نشست پاریس، اظهار خوشبینی کرده بودند، یک روز بعد خواهان گنجاندن اصلاحاتی در آن شدند که در نهایت با افزودن ضمائم واضافاتی بر آن ، طرح پیشنهادی خود را از طریق قطر و میانجی های مصری به دست آمریکا و اسرائیل رساندند.
طرح پیشنهادی حماس برای آتش بس و رسیدن به صلح، شامل سه مرحله ۴۵ روزه است. در اولین مرحله، تمامی زنان اسرائیلی گروگان، مردان زیر ۱۹ سال، افراد مسن و بیمار در اِزای آزادی زنان و کودکان فلسطینی از زندان های اسرائیل آزاد خواهند شد. در این مرحله، همچنین از اسرائیل خواسته شده تا نیروهای خود را از مناطق پر جمعیت خارج کند.
آغاز اجرای مرحله دوم طرح پیشنهادی حماس، به «مذاکرات غیر مستقیم با اسرائیل برای پایان دادن به عملیات نظامی متقابل و بازگشت به آرامش کامل» در غزه مشروط شده است. آزادی گروگان های مرد باقی مانده و خروج نیروهای اسرائیلی از «تمامی مرزهای نوار غزه» از جمله بخش های مریوط به مرحله دوم است.
در مرحله سوم، اجساد طرفین درگیر جنگ مبادله خواهد شد. مضافا اینکه در طول اجرای آتش بس سه مرحله ای، امدادرسانی و ارسال غذا و سایر کمک ها نیز به غیر نظامیان غزه افزایش می یابد.
جوبایدن در اولین اظهار نظر خود نسبت به طرح پیشنهادی حماس اعلام کرد: پاسخ حماس به این طرح تا حدی «اغراق آمیز» است. با این همه، او با اظهار امیدواری جهت رسیدن به توافق گفت: مذاکرات در باره تبادل اسرا و توقف جنگ غزه ادامه دارد اما نمی خواهد وارد جزئیات شود.
نتانیاهو اگرچه در آغاز نسبت به طرح نشست پاریس اظهار خوشبینی کرده بود، اما با دریافت طرح پیشنهادی حماس، پاسخ نهایی خود را به تشکیل جلسه اضطراری کابینه نظامی موکول کرد و در پایان جلسه، نه فقط طرح پیشنهادی حماس را به کلی رد کرد، بلکه با تاکید دوباره بر نابودی حماس، حمله زمینی به «رفح» را نیز در دستور کار کابینه جنگی خود گذاشت.
موضع نتانیاهو مبنی بر تداوم جنگ و حمله ارتش اشغالگر اسرائیل به «رفح»، به شدت با واکنش جهانی مواجه شد و اوضاع سیاسی منطقه و جهان را علیه دولت اسرائیل برانگیخت. عربستان تهدید کرد در صورت ادامه جنگ و حمله به «رفح» به روند عادی سازی روابط خود با اسرائیل پایان خواهد داد. آمریکا، اسرائیل را به قطع کمک های نظامی تهدید کرد. مصر هشدار داد در صورت حمله به «رفح» و کوچاندن مردم غزه به سمت تنگه فیلادلفیا و صحرای سینا، به توافق خود با اسرائیل در مورد صحرای سینا پایان خواهد داد. انگلیس، هلند، اتحادیه اروپا و دبیرکل سازمان ملل نیز به شدت در مورد فاجعه انسانی حمله به «رفح» به نتانیاهو هشدار دادند و جملگی خواهان عدم حمله اسرائیل به «رفح» و کوچاندن اجباری فلسطینیان مستقر در این منطقه شدند.
با اعلام موضع جدید اسرائیل، هم اینک اوضاع در جنوب غزه به شدت بحرانی است. از زمان شروع جنگ و در پی حملات مکرر اسرائیل به شمال غزه، یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از مردم شمال به جنوب غزه کوچانده و توسط سازمان ملل در اردوگاه های آوارگان اسکان داده شده اند. از این نظر حمله زمینی به «رفح» و کوچاندن اجباری آنان به سمت تنگه مرزی «فیلادلفیا» و دیگر نواحی هم مرز با مصر یا کوچاندن دوباره آنان به شمال غزه که اکنون ویران و فاقد هرگونه امکانات زندگی است، یک فاجعه بزرگ انسانی را رقم خواهد زد.
با این همه و به رغم تلاش های بین المللی برای جلوگیری از چنین حمله ای، بنیامین نتانیاهو روز جمعه ۲۰ بهمن به ارتش دستور آماده باش حمله به «رفح» را صادر کرد. دفتر نخست وزیری اسرائیل در بیانیه ای اعلام کرد، عملیات گسترده در «رفح» مستلزم تخلیه غیر نظامیان در مناطق جنگ است. در این بیانیه اضافه شده است: دستیابی به هدف جنگ – یعنی نابودی حماس- با باقی ماندن چهار گردان این گروه در «رفح» غیر ممکن است. به همین دلیل نتانیاهو به ارتش اسرائیل و تشکیلات دفاعی دستور داده تا طرحی «دوگانه» را برای تخلیه جمعیت و انحلال گردان های حماس به کابینه ارائه دهند.
حال در چنین وضعیتی که اسرائیل طرح پیشنهاد آتش بس حماس را رد کرده و رئیس جمهور آمریکا نیز آنرا «اغراق آمیز» خوانده است، اکنون همه نگاه ها به سمت دستور تازه نتانیاهو در حمله به «رفح» معطوف شده است. این وضعیت شرایط جدیدی را بوجود آورده که پذیرش یک آتش فوری و خاتمه جنگ ویرانگر حماس و اسرائیل با پرسشی مهم مواجه شده است. و آن اینکه آیا دستیابی به یک آتش بس که پیامد آن صلح را برای فلسطینیان به ارمغان آورد، در حد رویایی دور از دست باقی خواهد ماند یا در زیر خاکستر و ویرانی های این جنگ، روند دیگری در جریان است که در بازه زمانی نه چندان دور پذیرش آتش بس و خاتمه جنگ را به حماس و نتانیاهو تحمیل خواهد کرد؟
به رغم عربده کشی های نتانیاهو و طرح پیشنهادی «اغراق آمیز» حماس، واقعیت های زیر خاکستر این جنگ که اکنون با شکل گیری شکاف در درون اسرائیل و حماس و فشارهای بین المللی جاری است، عملا ادامه جنگ را از نظر نظامی به بن بست کشانده است. اکنون موضوع اکثریت مردم اسرائیل بر خلاف نظر نتانیاهو بازگرداندن گروگان ها به خانه است و نه نابودی حماس. مخالفت های جهانی با ادامه جنگ و هزینه های سنگین آن برای اسرائیل، تهدید آمریکا به قطع کمک های نظامی در صورت حمله ارتش اسرائیل به «رفح» و ایجاد شکاف در کابینه نتانیاهو بر سر آزادی گروگان ها، عملا دولت اسرائیل را به پذیرش آتش بس و رسیدن به صلح مجبور خواهد کرد. در طرف دیگر این معادله، حماس نیز به شدت تضعیف شده و بیش از این به درازا کشیدن جنگ را به نفع خود نمی بیند. افزون بر این، حماس به این واقعیت تلخ هم پی پرده که اسرائیل در غزه ماندگار است و ادامه این وضعیت نمی تواند برای طرفین مفید و قابل دوام باشد و لذا مجبور است با عقب نشینی از بعضی خواست های خود، راه های دیگری را برای آتش بس فوری و پایان دادن به جنگ دنبال کند. چرا که زمان هم برای اسرائیل و هم برای حماس تنگ است و واقعیت های عینی این جنگ ویرانگر شرایط خود را به طرفین تحمیل خواهد کرد. در همین رابطه است که رایزنی های آنتونی بلیکن در پنجمین سفر او به منطقه شدت یافته است.
به واقع، آنگونه که ما پیش از این در نشریه کار شماره ۱۰۵۵ اعلام کردیم: «بحران و رسوایی رژیم اسرائیل، بزرگتر از آن است که نتانیاهو بتواند مقاومت کند و حتی موجودیت سیاسی خود را حفظ کند. اخبار و گزارشاتی که در چند روز اخیر انتشار یافته حاکی است که به زودی ناگزیر می شود جنگ جنایتکارانه خود را علیه مردم فلسطین متوقف و همراه با آن صحنه سیاسی را نیز ترک کند. اکنون دیگر حتی پرو پا قرص ترین متحدان اسرائیل هم به این نتیجه رسیده اند که بدون توقف فوری جنگ و راه حل دو کشوری، دیگر نمی توانند موجودیت اسرائیل را حفظ کنند. تنها راه حل نزاع اسرائیلی – فلسطینی در اوضاع سیاسی کنونی جهان، تشکیل دو کشور و به رسمیت شناختن حق مردم فلسطین بر سرنوشت خود، تشکیل کشور مستقل فلسطین بر اساس مرزهای پیش از جنگ ۱۹۶۷ است». چرا که تنها در این صورت است که شهروندان اسرائیلی نیز می توانند در کنار شهروندان کشور مستقل فلسطینی در صلح و آرامش و امنیت زندگی کنند.
نظرات شما